Местоимение В местоимениях я, ты, мы, вы изменяется основа: я — меня; ты — тебя; он — его; она — её. 1 лицо 2 лицо 3 лицо кто? я ты он, оно, она кого? меня тебя его, её
кому? мне тебе ему, ей кого? меня тебя его, её кем? мной тобой им, ей (ею) о ком? обо мне о тебе о нём, о ней
1. Внимательно прочитайте текст и выделите местоимения Олень Часто бывают случаи, когда олень идёт к людям, ищет у них защиты. Однажды на берегу реки Белой наблюдатели заметили в реке, на самой середине, оленя, стоящего неподвижно. Не успели удивиться такому поведению зверя, как увидели на берегу реки пять волков. Хищники находились выше оленя по течению и пытались вплавь добраться до него. Но едва они доплывали до середины реки, как быстрое течение сносило их вниз. Волки отчаянно молотили по воде лапами, но достать оленя не могли. Несколько раз они пытались добраться до оленя, — но безрезультатно. Неизвестно, как бы всё кончилось, если бы не вмешались люди. А олень стоял в воде, не обращая внимания на выстрелы. Когда волки разбежались, он спокойно выбрался на берег, прошёл мимо людей и с достоинством удалился.
2. Выполните задание:
Напиши слова в три столбика: 1) (он, мой); (она, моя); 3) (оно, моё). Образец: отец — мой отец (он). Отец, сова, улица, гнездо, яйцо, солома, доктор, суп, пальто, воробей, яблоко, ракета, петух, озеро, солнце, крыша, герой, город, масло, столица, облако, трамвай, олень, волк.
моя-сова,ракета крыша столица
мой-доктор,Отец суп воробей петух город трамвай олень
моё-гнездо озеро солнце масло
яйцо-яйцо пальто яблоко
Напиши текст, изменяя предложения. Например (солнце — оно, белка — она). Пригрело солнце, оно растопило снег. Вылезла белка из гнезда, она где пряталась зимой от холода. Выбрались из своих убежищ бобр, барсук и колючий ёжик. Каждый их них рассказывал о том, как он провёл долгую зиму. Образец: Пригрело солнце. Оно растопило снег.
Աշխարհի ամենաբարի և ամենախաղաղասեր կենդանիներից մեկը անխոս երկարավիզ ու զվարճալի ընձուղտն է: Իսկ գիտե՞ք, որ առաջին ընձուղտին Եվրոպա է բերել Հուլիոս Կեսարը և կոչել նրան camelopardalis (camel – ուղտ,pardalis – հեպարդ (ինձ) անունով, նրա քայլքը նմանեցնելով ընձուղտի քայլքին, իսկ մաշկի նախշերը՝ կատվազգիների նշաններին: Հայերեն «ընձուղտ» բառը առաջացել է հենց այս տարբերակով:
Ընձուղտը Երկրի վրա բնակվող ամենաբարձրահասակ կենդանին է: Նրա՝ 6 մետրի հասնող հասակի կեսը կազմում է պարանոցը: Ընձուղտների մարմինը բաց դեղնավուն է՝ մուգ շագանակագույն խալերով: Այդ նախշերը յուրաքանչյուր ընձուղտի մոտ յուրահատուկ են, անկրկնելի՝ ինչպես մարդու մատնահետքերը: Մինչև օրս չեն հայտնաբերվել երկու ընձուղտ, որոնք ունենան նույն տիպի նախշեր: Ի դեպ, նախշերի օգնությամբ կարելի է որոշել ընձուղտի տարիքը: Որքան մուգ են դրանք, այնքան ավելի մեծ է ընձուղտը:
Ընձուղտը նաև ունի ամենամեծ սիրտը և ամենաերկար լեզուն: Սիրտը կշռում է 11 կգ, իսկ լեզվի երկարությունը հասնում է մինչև 50 սմ-ի: Ընձուղտի լեզուն ամբողջությամբ սև է: Նա ունի նաև շատ սուր տեսողություն՝ ամենասուրը հեպարդների տեսողությունից հետո: Կարող է նաև շատ արագ վազել՝ մինչև 55 կմ/ժ արագությամբ:
Ընձուղտները ապրում են Աֆրիկայի սավաննաներում, փոքրիկ խմբերով: Իրենց ցեղակիցներին ընձուղտները վերաբերվում են խորին հարգանքով: Նրանք գրեթե երբեք չեն վիճում միմյանց հետ, միայն խմբի ավագ լինելու համար կարող են վեճեր լինել, և այդ դեպքում ընձուղտները կռվում են՝ միմյանց հարվածելով… պարանոցներով:
Ընձուղտը ունենում է 1 ձագ, սակայն ընձուղտիկի լույս աշխարհ գալը տոն է ողջ հոտի համար: Նրանք բոլորը հավաքվում են փոքրիկին տեսնելու և ողջունում են՝ քնքշորեն հպվելով նրան:
Ընձուղտները քաջաբար պաշտպանում են փոքրիկներին՝ անկախ նրանից, թե ում ձագն է նա: Ինչ վերաբերում է ընձուղտ մայրիկին, ապա նա պատրաստ է միայնակ կռվել անգամ մի քանի առյուծի դեմ:
Ծնվելուց արդեն մի քանի ժամ անց ընձուղտիկը ամուր կանգնում է գետնի վրա, հայտնվում են նրա փոքրիկ կոտոշները, իսկ մի քանի օր հետո մայր ընձուղտը փնտրում-գտնում է իր պես այլ մայրիկների և նրանց հետ միասին մանկապարտեզ է ստեղծում փոքրիկների համար: Ամեն օր երեխաներին հսկում է ընձուղտներից մեկը, իսկ մյուս մայրիկները գնում են կեր հայթայթելու:
Advertisement
Օրվա մեծ մասը ընձուղտը անցկացնում է կանգնած վիճակում, անգամ շատ հաճախ քնում է կանգնած՝ գլուխը տեղավորելով ծառերի ճյուղերի արանքում: Գիշերը կարող է նաև պառկած քնել: Երկար պարանոցը ծալվում է, և ընձուղտը մի քանի րոպեով (ոչ ավելի քան 20 րոպե) քնում է պառկած վիճակում: Ի դեպ, նա միակ կենդանին է, որ չի կարողանում հորանջել:
Ընձուղտը կարող է ջրի կարիք չզգալ ավելի երկար, քան ուղտը: Սնվելով հյութեղ բույսերով՝ նա հագեցնում է նաև իր ծարավը: Իսկ օրվա ընթացքում նա կարող է ուտել մինչև 35 կգ բույս՝ դրա վրա ծախսելով 16-20 ժամ:
Ընձուղտը նաև սարսափելի «բուրում է», այդպես նա իրենից հեռու է պահում վնասակար միջատներին:
Ընձուղտները «խոսում են» միմյանց հետ, ինչպես օրինակ դելֆինները՝ օգտագործելով ուլտրաձայնը: Այդ ձայնը մարդու համար լսելի չէ: Ընձուղտը ունի միայն երկու իրական թշնամի՝ առյուծը և մարդը: Մարդիկ տարիներ շարունակ անխնա ոչնչացրել են ընձուղտներին, և այդ պատճառով նրանց քանակը խիստ նվազել է, որոշ վայրերում ընձուղտները լրիվ անհետացել են: Այսօր նրանց կարելի է հանդիպել Աֆրիկայի մի շարք երկրների արգելոցներում և, իհարկե, կենդանաբանական այգիներում, որտեղ նրանք իրենց բոլորովին էլ վատ չեն զգում։
Տեքստային աշխատանք
Լրացրո՛ւ աղյուսակը՝ պատասխանելով հարցերին։
Որտե՞ղ են ապրում ընձուղտները։
Աֆրիկա
Ինչպե՞ս են ընձուղտները դիմավորում նորածին ձագուկին։
շատ մեծ ուրախությամբ
Ինչպե՞ս են որոշում ընձուղտի տարիքը։
նախշերի մգությամբ
Օրվա մեծ մասն ինչպե՞ս է անցկացնում ընձուղտը։
կանգնած
2.Տեքստից օգտվելով՝ ավարտի՛ր նախադասությունները։
Սնվելով հյութեղ բույսերով՝ նա գրեթե չի զգում ջրի կարիք
Ընձուղտները քաջաբար պաշտպանում են փոքրիկներին՝ անկախ նրանից թե ում ձագն է
3.Գտի՛ր ճիշտ վերջաբանը և կարդա՛ առածները։
Բարին որ չլիներ, չարն աշխարհը կքանդեր։
Գործը վաղվան մնաց,իմացիր՝ կորավ -գնաց։
4.Տեքստից դո՛ւրս գրիր ընձուղտների մասին պատմող ամենազարմանալի տեղեկությունը։
Ընձուղտը պաշտպանում է փոքրիկին անկախ նրանից թե ումն է;
Բառային աշխատանք
1.Տեսքստից դո՛ւրս գրիր բոլոր թվերը և գրի՛ր բառերով։
Ընձուղտ, մարդ, ձայն, փոքրիկ, մանկապարտեզ, անխնա, բույս, հյութեղ, ջուր։
Պարզ բառեր
Բարդ բառեր
Ածանցավոր բառեր
բույս
ընձուղտ
փոքրիկ
ջուր
մանկապարտեզ
հյութեղ
մարդ
ձայն
3.Տրված բառերից առաջ հատկանիշ ցույց տվող բառեր գրի՛ր։
Advertisement
․․․․ այգի
․․․․․ կենդանի
․․․ ընձուղտ
․․․ մարդ
4.Բացատրի՛ր <<կրակի հետ խաղալ>> և <<ձեռք քաշել>> դարձվածքները։ <<կրակ>> կամ <<ձեռք>> բառի գործածությամբ ուրիշ դարձվածքներ գտի՛ր։ Կարող ես օգտվել դարձվածքների բառարանից։
Արտաշեսյան արքայատոհմ, արշակունիների արքայատոհմ,բագրատունիների արքայատոհմ,ռուբենյանի արքայատոհմ,հեթյումյաների
2. Ո՞րն է առաջին հայկական թագավորությունը։Այդ թագավորության քեզ հայտնի արքաները ովքե՞ր են, և նրանք ի՞նչ կարևոր գործեր են կատարել։
Առաջին հայկական թագավորությունը դա Վանի թագավորությունն է։Մենուա առաջինը կառուցել է ջրանց,որը ունի 72․կմ երկարություն 4,5 մետր լայնություն
3. Թվարկի’ր Արտաշեսյանների արքայատոհմի քեզ հայտնի արքաներին: Պատմիր նրանց քաղաքաշինության մասին։արտաշես ստեխծել է ։
4. Տիգրան Մեծի օրոք ինչպիսի՞ն էր Հայաստանը։մեծ և հզոր
5. Ո՞ր թվականին Հայաստանում քրիստոնեությունը ընդունվեց որպես պետական կրոն։ 301թ․
6. Ո՞ր արքայի օրոք քրիստոնեությունը հաստատվեց Հայաստանում։ Ո՞ւմ միջոցով։Տրդատ Գ։
7. Ո՞ր հեթանոսական տաճարը պահպանվեց Հայաստանում քրիստոնեության ընդունումից հետո։Գառնու տաճար
8. Ո՞ր թվականին ստեղծվեց հայոց այբուբենը։ Ո՞վ ստեղծեց այն։
Հայոց այբուբենը ստեղծել է Մեստրոպ Մաշտոցը 405թ․
9. Թվարկի’ր Արշակունյաց քեզ հայտնի արքաների անունները։Տրդատ Ա Տրդատ Գ
10. Թվարկի’ր Բագրատունյաց քեզ հայտնի արքաներին։ Ինչպե՞ս առաջին Բագրատունյաց արքան թագ ստացավ ։Աշոտ Երկաթ ,Աշոտ 1
11. Բագրատունյաց արքայատոհմի օրոք ու՞ մ դեմ էր պայքարում հայ ժողովուրդը։ Պատմի’ր մի քանի նախադասությամբ:
Հայ ժողովուրդը պայքարում էր Արաբների դեմ , ում իշխանության տակ մնացել էր մեկ ու կես դար։
12. Ո՞ր արքայատոհմի, ո՞ր արքային հավանեցիր։ Ինչու՞: Ես հավանել եմ Աշոտ Երկաթին որովհետև, նա շատ ուժեղ էր։
13.Որտե՞ղ թագավորեցին Ռուբինյանները և Հեթումյանները։ Ինչպե՞ս Ռուբինյաններից գահը անցավ Հեթումյաններին։ Ինչքա՞ն տևեց Կիլիկյան Հայաստանի թագավորությունը։ Ռուբինյանները և Հեթումյանները թագավորեցին Կիլիկյան Հայաստանում։
Պիզայի աշտարակի անունը դեռ շատ կլսեք ու կկարդաք։ Այն հայտնի է նաև որպես «ընկնող» աշտարակ:
Այն գտնվում է Իտալիայում`Պիզա քաղաքում: Աշտարակը սկսել է թեքվել դեռևս շինարարության ըն-ացքում 1173 թ.:
Աշտարակի շինարարությունը կատարվել է երկու փուլով, ընդ որում երկու ընդմիջումներն էլ տևել են բավականին երկար: Շինարարությունը իրականացվել է 1173-1360 թթ.: Ինչպես նշված էր սկզբում, աշտարակը սկսեց թեքվել շինարարության ժամանակ: Պատճառները հայտնի չեն սակայն ենթադրվում է որ դա տեղի է ունեցել ստորերկրյա ջրերի պատճառով որոնք զգալիորեն փափկեցրել են գետինը կամ էլ աշտարակի հիմքը հուսալի չի եղել:
Մինչև այն պահը, քանի դեռ չէին վերակառուցել աշտարակը, այն թեքված էր 5,5 աստիճան դեպի հարավ: Այս պահին աշտարակը թեքված է ընդամենը 4 աստիճանով:
Ընկնող աշտարակի շինարարությունը սկսել է Բոնանո Պիզանոն։ Բայց, քանի որ թեքվածությունը նկատվել է հենց առաջին հարկը կառուցելուց հետո, շինարարությունը դադարեցվել է, իսկ վարպետը լքել է քաղաքը:
Պիզայի աշտարակի բարձրությունը կարելի է համեմատել ութհարկանի տան հետ: Իտալիայի այս գրավիչ աշտարակը կշռում է 14.453 տոննա:
Կա մի լեգենդ այն մասին, որ Պիզայի աշտարակում իր փորձերն է արել Գալիլեյը: Ասում են, որ գիտնականը կանգնել է վերևի հարկում և տարբեր իրեր էր գցում ներքև: Նա փորձում էր ապացուցել, որ ընկնելու արագությունը կախված չէ ընկնող մարմնի զանգվածից:
Ի սկզբանե նախատեսվում էր, որ աշտարակը կլինի 10 հարկանի և կլինի պատշգամբներով: Ինչպես նաև Պիզայի աշտարակը պետք է ունենար զանգակատուն և տանիք: Նախատեսվում էր, որ աշտարակը պետք է կառուցվի 98 մետր բարձրությամբ, բայց կառուցվեց ընդամենը 56 մետր:
Աշտարակն ունի յոթ զանգ, և նրանք բոլորն էլ կարգավորված են յոթ երաժշտական նոտաների վրա: Ամբողջ աշխարհում ամենագեղեցիկ զանգերի հնչեղությունն ունի Պիզայի աշտարակը:
Աշտարակի կեսը վերակառուցեցին 1233 թվականին: Ճարտարապետ Ջովաննի դի Սիմոնեն սկսեց մասնակցել շինարարությանը 1275 թվականից: Նա կարողացել է ավարտել միայն հինգերորդ հարկը: Աշտարակի ութերորդ հարկի կառուցումն ավարտել է Անդրեա Պիզանոն 1350 թ., և նա աշտարակի վերևում տեղադրել է աշխարհահռչակ զանգակատունը:
Ի՞նչ անունով է նաև հայտնի Պիզայի աշտարակը և ո՞ր երկրում է գտնվում:
Գտնվում է Իտալիայում և հայտնի է ընկնող աշտարակ անունով (1 միավոր)
Պիզայի աշտարակի շինարարությունը կատարվել է երկու փուլով, շինարարությունը դադարեցվել է, ինչո՞ւ:
Դադարեցվել է թեքվածության պատճառով (0,5միավոր)
3.Ուշադիր կարդա Գալիլեյի մասին պատմվող լեգենդի հատվածը և պատասխանիր հետևյալ հարցերին.
ա) Ի՞նչ էր անում գիտնականի վերևի հարկում:
տարբեր իրեր էր նետում գետնին (0,5 միավոր)
բ) Ի՞նչ էր փորձում ապացուցել գիտնականը:
փորձում էր ապացուցել որ ընկնող մարմնի արագությունը կախված չէ զանգվածից(0,5 միավոր)
4.Ի սկզբանե ի՞նչ էր նախատեսվում, ինչպիսի՞ն պետք է լիներ աշտարակը: (0,5 միավոր) որ կլինի 10 հարկանի։
Ո՞վ է սկսել Պիզայի աշտարակի շինարարությունը: (0,5 միավոր)
Բոնանո Պիզանոն
Ո՞վ է ավարտել Պիզայի աշտարակի շինարարությունը: (0,5 միավոր)
Անդրեա Պիզանոն
Փակագծերում դրված բայերը անհրաժեշտ ձևով համապատասխանեցրո՛ւ տեքստին: (1 միավոր)
8.Տեքստի բառերից 4-ում բաց թողած տառի փոխարեն գծիկ է դրված: Լրացրո՛ւ բաց թողած տառերը: (1 միավոր)
Հինգ հազար յոթանասունվեց թվի գրության մեջ ո՞ր կարգում է գրված 0:
միավորների
տասնավորների
հարյուրավորների
հազարավորների
ոչ մի կարգում:
2. Նշիր ամենամեծ եռանիշ թիվը, որի գրության մեջ կրկնվող թվանշաններ չկան
999
199
789
987
989
3. Գումարելիներից մեկը մեծացրել են 5-ով, իսկ մյուսը մեծացրել են 7-ով: Արդյունքում գումարը
կմեծանա 2-ով
կփոքրանա 2-ով
կմեծանա 12-ով
կփոքրանա 12-ով
կմնա նույնը
4. Մենք օրվա ընթացքում ուտում ենք 3 անգամ: Քանի՞ անգամ ենք ուտում շաբաթվա ընթացքում:
7
18
21
28
37
5. 4075 > 40*5 գրության մեջ «*» -ի փոխարեն ամենամեծը ի՞նչ թվանշան կարող ենք գրել, որ անհավասարությունը ճիշտ լինի:
8
0
5
4
6
6․ 48-թվի 5/8 մասը կլինի
6
24
30
20
40
7․ 3/5 ժամը րոպեներով արտահայտած կլինի
12
50
24
60
36
8․ 2տ 50 կգ-ը կիլոգրամներով արտահայտած կլինի
2500
2005
2055
2050
2000
9. 44սմ պարագիծ ունեցող քառակուսու կողմի երկարությունը կլինի
10
22
11
5
12
10․ Գծագրում ներկված է պատկերի
5/9 մասը
4/9 մասը
4/5 մասը
4/10 մասը
4/12 մասը
11. Հաշվիր ամենամեծ եռանիշ և ամենամեծ երկնիշ թվերի տարբերությունը:
900
12. Թվային հաջորդականությունը կազմված է հետևյալ կանոնով. առաջին անդամը 3 է, երկրորդ անդամից սկսած յուրաքանչյուր անդամը հավասար է իր նախորդի կրկնապատիկից հանած 1: Գրեք այդ հաջորդականության չորրորդ անդամը: 3; 5; 9; 17
13․ 24-ի և 7-ի արտադրյալից հանիր 98-ի և 2-ի քանորդը:
14․ AB հատվածի երկարությունը 27 սմ է, AC հատվածը՝ 8 սմ 4 մմ: Գտիր CB հատվածի երկարությունը:
27սմ — 8 սմ 4 մմ = 27-8,4 = 18,6
15. Քանի՞ երկնիշ թիվ կա, որի տասնավորը մեծ է միավորից:
16. Ուղղանկյան մի կողմը 24սմ է, իսկ մյուս կողմը այդ կողմի կեսին է հավասար: Գտիր այդ ուղղանկյան պարագիծը:
24+24+12+12=72
17. Մեկ սպիտակ և մեկ սև խոզերի զանգվածը միասին 320 կիլոգրամ է: Սև խոզը 32 կիլոգրամով ծանր է սպիտակ խոզից: Ինչքա՞ն է կշռում սպիտակ խոզը:
Հինգ հազար յոթանասունվեց թվի գրության մեջ ո՞ր կարգում է գրված 0:
միավորների
տասնավորների
հարյուրավորների
հազարավորների
ոչ մի կարգում:
2. Նշիր ամենամեծ եռանիշ թիվը, որի գրության մեջ կրկնվող թվանշաններ չկան
999
199
789
987
989
3. Գումարելիներից մեկը մեծացրել են 5-ով, իսկ մյուսը մեծացրել են 7-ով: Արդյունքում գումարը
կմեծանա 2-ով
կփոքրանա 2-ով
կմեծանա 12-ով
կփոքրանա 12-ով
կմնա նույնը
4. Մենք օրվա ընթացքում ուտում ենք 3 անգամ: Քանի՞ անգամ ենք ուտում շաբաթվա ընթացքում:
7
18
21
28
37
5. 4075 > 40*5 գրության մեջ «*» -ի փոխարեն ամենամեծը ի՞նչ թվանշան կարող ենք գրել, որ անհավասարությունը ճիշտ լինի:
8
0
5
4
6
6․ 48-թվի 5/8 մասը կլինի
6
24
30
20
40
7․ 3/5 ժամը րոպեներով արտահայտած կլինի
12
50
24
60
36
8․ 2տ 50 կգ-ը կիլոգրամներով արտահայտած կլինի
2500
2005
2055
2050
2000
9. 44սմ պարագիծ ունեցող քառակուսու կողմի երկարությունը կլինի
10
22
11
5
12
10․ Գծագրում ներկված է պատկերի
5/9 մասը
4/9 մասը
4/5 մասը
4/10 մասը
4/12 մասը
11. Հաշվիր ամենամեծ եռանիշ և ամենամեծ երկնիշ թվերի տարբերությունը:
12. Թվային հաջորդականությունը կազմված է հետևյալ կանոնով. առաջին անդամը 3 է, երկրորդ անդամից սկսած յուրաքանչյուր անդամը հավասար է իր նախորդի կրկնապատիկից հանած 1: Գրեք այդ հաջորդականության չորրորդ անդամը:
13․ 24-ի և 7-ի արտադրալից հանիր 98-ի և 2-ի քանորդը:
14․ AB հատվածի երկարությունը 27 սմ է, AC հատվածը՝ 8 սմ 4 մմ: Գտիր CB հատվածի երկարությունը:
15. Քանի՞ երկնիշ թիվ կա, որի տասնավորը մեծ է միավորից:
16. Ուղղանկյան մի կողմը 24սմ է, իսկ մյուս կողմը այդ կողմի կեսին է հավասար: Գտիր այդ ուղղանկյան պարագիծը:
17. Մեկ սպիտակ և մեկ սև խոզերի զանգվածը միասին 320 կիլոգրամ է: Սև խոզը 32 կիլոգրամով ծանր է սպիտակ խոզից: Ինչքա՞ն է կշռում սպիտակ խոզը:
Արփի Փաշինյանի բլոգ 